Cá cung thủ (Archerfish) là một họ cá được biết đến với tập tính săn mồi là những con côn trùng sống trên cạn và các loại động vật nhỏ khác bằng khả năng bắn tia nước từ cái miệng đặc biệt của mình. Họ cá này khá nhỏ, chỉ có 4 loài thuộc chi Toxotes thường sống tại vùng nước mặn gần cửa sông và các cánh rừng đước. Cá cung thủ được tìm thấy rải rác từ Ấn Độ đến Philippines, Úc và Polynesia.
Cá cung thủ có thân dẹp, lưng cá thẳng từ miệng đến vây lưng. Phần miệng có thể kéo dài và hàm dưới hơi nhô. Kích thước của cá cung thủ khá nhỏ bé, chỉ từ 5 đến 10 cm, riêng loài T. Chatareus có thể đạt độ dài 40 cm.
Điều tạo nên danh tiếng của cá cung thủ là khả năng bắn tia nước rất chính xác và những con cá trưởng thành thường có thể hạ gục con mồi ngay trong phát bắn đầu tiên. Chúng có thể bắn hạ một con côn trùng từ độ cao đến 3 m trên mặt nước. Giống như một tay bắn tỉa siêu hạng, cá cung thủ được thiên phú cho thị lực tốt với khả năng bù trừ phần ánh sáng khúc xạ qua mặt nước khi nhắm bắn con mồi. Khi quan sát, chúng thường vạch ra một góc trung bình khoảng 74 độ theo phương ngang và con mồi. Tuy nhiên, cá cung thủ vẫn có thể nhắm bắn chính xác ở các góc chia từ 45 đến 110 độ.
Khi đã chọn được con mồi, cá xoay 2 mắt để hình ảnh con mồi lọt vào một phần nhất định trong võng mạc và đưa môi lên mặt nước, phun một tia nước vào nạn nhân. Để thực hiện điều này, cá cung thủ sử dụng một rãnh hẹp trên vòm miệng. Nó đặt lưỡi áp vào rãnh hẹp để tạo ra một đường ống, sau đó ép các mang để đẩy một luồng nước vào đường ống. Kết quả là luồng nước bắn ra có thể dài đến 5 m và độ chính xác của luồng nước cho phép hạ gục những con côn trùng nằm ở khoảng cách từ 1 đến 2 m so với miệng cá. Tùy theo kích thước con mồi mà cá cung thủ có thể điều chỉnh lực bắn. Nếu phát bắn đầu tiên không thể khiến con mồi rơi xuống, cá cung thủ sẽ tiếp tục bắn cho đến khi có được bữa ăn.
Những con cá cung thủ non bắt đầu bắn mồi khi đạt độ dài cơ thể khoảng 2,5 cm. Tuy nhiên, độ chính xác ban đầu chưa có và chúng sẽ tự rút kinh nghiệm qua thời gian. Bằng cách này, khi trưởng thành thì kỹ năng bắn mồi của cá có thể đạt bách phát bách trúng. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra khả năng học hỏi đáng ngạc nhiên của cá cung thủ. Cụ thể là những con cá còn "non tay" có thể quan sát các thành viên khác trong đàn thực hiện cú bắn và tự cải thiện kỹ năng của mình mà không cần luyện tập.
Bấm để mở rộng...
