Vốn là sàn giao dịch Bitcoin lớn nhất thế giới nhưng Mt. Gox đã sụp đổ và báo phá sản vì làm "bay hơi" khoản tiền hơn 460 triệu Mỹ kim. Không phải một lần mà Mt. Gox đã bị hack nhiều lần và bị mất tiền thường xuyên với đỉnh điểm là lần hack gần đây nhất khiến họ sụp đổ. Bitcoin được coi là một loại tiền tệ do các thuật toán máy tính tạo ra với độ bảo mật cao nhưng tại sao một sàn giao dịch loại tiền này lại bị hack nhiều như thế? Câu trả lời có thể là sự kết hợp của nhiều yếu tố tuy nhiên quản lý yếu kém, cẩu thả và ít kinh nghiệm được coi là nguyên nhân chính.
Tại thời điểm công bố phá sản, Mt. Gox cho biết họ bị mất khoản tiền 460 triệu USD và 27,4 triệu USD ở nhà băng. Đây là một tin động trời với toàn thế giới và cộng động chơi Bitcoin nhưng không mấy ngạc nhiên với những người làm việc bên trong sàn giao dịch có trụ sở ở Tokyo, Nhật Bản này. Mt. Gox được điều hành bởi CEO và cổ đông lớn nhất Mark Karpeles, người có tài lập trình máy tính hơn là làm giám đốc điều hành một công ty lớn.
Tuần trước, sau khi một tài liệu nói các hacker đã tấn công vào sàn giao dịch Mt. Gox thì Karpeles xác nhận một số tiền khổng lồ do công ty quản lý đã biến đi đâu mất. "Chúng tôi có những yếu kém trong hệ thống, vì thế bitcoin của chúng tôi đã bị đánh cắp. Chúng tôi đã gây ra lỗi lầm này cho khách hàng và tôi thành thật xin lỗi về những gì đã xảy ra", Karpeles phát biểu tại buổi họp báo ở Tokyo. Đây là lần thứ 2 sàn giao dịch này bị hacker tấn công. Vào tháng 6 năm 2011, nhóm hacker cũng đã lấy cắp đi 8,75 triệu USD của Mt. Gox.
Bitcoin là công nghệ tiềm năng có thể thay đổi thế giới và có khả năng đem lại những thứ mới mẻ cho tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, nó cũng là thứ công nghệ được nâng tầm và trở nên nổi tiếng bởi một nhóm người chưa có những chuẩn bị kỹ lương hoặc chưa sẵn sàng đối mặt với những cái căn bản trong kinh doanh thương mại. Có thể những doanh nhân tài năng sẽ đưa thứ tiền tệ ảo này lên tầm cao hơn nữa nhưng qua những năm đầu tiên này, có thể thấy bitcoin chỉ được điều hành bởi những kỹ sư máy tính với những am hiểu ít ỏi về tài chính thế giới. Ví dụ điển hình nhất ở đây chính là Mark Karpeles.
Con người Karpeles
Karpeles là một chàng trai 28 tuổi sinh ra tại Pháp, đã từng sinh sống ở Israel trước khi chuyển tới định cư ở Nhật Bản. Tại đây, anh này kết hôn và tới năm 2011 thì mua lại sàn giao dịch Mt. Gox từ một doanh nhân người Mỹ có tên Jed McCaleb. Địa chỉ web Mt. Gox được đăng ký tên miền vào năm 2007 với mục đích ban đầu là trang giao dịch cho game ........ Magic: The Gathering. Tới cuối năm 2010, McCaleb quyết định tái cơ cấu Mt. Gox thành sàn giao dịch bitcoin với ý tưởng hết sức đơn giản: biến nó thành nơi giao thương giữa người mua và kẻ bán bitcoin trên toàn cầu. Sau đó thì McCaleb bán Mt. Gox cho Karpepes với giá hàng chục ngàn đô la Mỹ.
Sau khi mua lại, Karpepes quyết định viết lại phần mềm back-end (tương tác với hệ cơ sở dữ liệu) cho trang web để biến nó thành sàn giao dịch bitcoin phổ biến nhất thế giới. Tới tháng 6/2011, Mt. Gox bị tấn công lần đầu và khiến nó sụp đổ trong nhiều ngày, theo một số người có liên quan thì Karpeles tỏ ra thờ ơ với hành động tấn công sàn giao dịch anh ta làm chủ. Trong cùng thời điểm, một vài công ty bitcoin khác cũng bị tấn công và đánh cắp tiền của khách hàng để rồi đóng cửa. Nhưng Karpeles và Mt. Gox thì không, sau khi bị tấn công nó quay trở lại và tiếp tục hoạt động.
Bên ngoài trụ sở chính Mt. Gox tại Tokyo, Nhật Bản
Khi giá trị của đồng bitcoin tăng lên, từ 13 USD/bitcoin năm 2013 lên đỉnh điểm là 1200 USD/bitcoin thì Karpeles đã trở thành một con người giàu có vì anh là cổ đông chính tại Mt. Gox. Khi được Reuters phỏng vấn vào đầu năm 2013, Karpeles cho biết anh quyên 5 ngàn bitcoin để giúp thúc đẩy quỹ Bitcoin (Bitcoin Foudation) phát triển, nơi anh là một thành viên trong ban điều hành. Karpeles là một con người quyền lực trong thế giới bitcoin, "anh ta muốn được ngưỡng mộ và muốn được gọi là ông vua bitcoin", một người trong cuộc cho biết. "Anh ấy luôn nói về cách biến anh trở thành thành viên của Mensa (câu lạc bộ những người có IQ cao) và có được chỉ số IQ trên mức bình thường".
Sự lơ là với Mt. Gox
Năm ngoái, một nhà phát triển phần mềm ở Tokyo đã ngồi nói chuyện với Karpeles về khả năng làm việc cho Mt. Gox. Ban đầu, anh này rất hứng thú vì sắp được làm việc tại Mt. Gox nhưng sau đó tỏ ra hết sức thất vọng. Mt. Gox, theo anh này, không hề sử dụng bất cứ phần mềm quản lý phiên bản (Version Control Software) nào - một công cụ tiêu chuẩn mà bất cứ đơn vị phát triển phần mềm chuyên nghiệp nào cũng sử dụng. Không có phần mềm quản lý phiên bản đồng nghĩa bất cứ lập trình viên nào cũng có thể viết đè lên đoạn mã mà lập trình viên khác đã làm nếu như cả hai (hoặc một nhóm) làm việc trên cùng một file. Mãi tới gần đây, sàn giao dịch bitcoin này mới thử nghiệm dùng môi trường thử nghiệm, đồng nghĩa rằng trước đây những thay đổi về phần mềm chưa được thử nghiệm đã được phát hành cho người dùng sử dụng rộng rãi. Không chỉ vậy, ở Mt. Gox chỉ có một người duy nhất có quyền thay đổi mã nguồn của trang web đó là Karpeles. Khi những bản vá lỗi, thậm chí vá bảo mật ra đời, nó phải đợi nhiều ngày, thậm chí là hàng tuần để Karpeles áp dụng cho trang web.
Mùa thu năm 2013, chính quyền Liên bang quyết định tịch thu 5 triệu USD từ tài khoản ngân hàng của công ty tại Mỹ vì họ chưa đăng ký dịch vụ chuyển tiền (money transmitter service). Thậm chí Mt. Gox bị kiện với số tiền 75 triệu USD bởi một đối tác cũ là CoinLab vì những phàn nàn về việc chậm trễ chuyển tiền trong giao dịch. Những lùm xùm này khiến Mt. Gox bị mất điểm và bị hạ từ sàn giao dịch bitcoin số 1 xuống còn số 3 thế giới. Có vẻ như Karpeles không mấy bận tâm bởi anh đang chuyên tâm vào một dự án khác: The Bitcoin Cafe (quán cafe Bitcoin). Không gian nhỏ này nằm ngay cạnh văn phòng chính của Mt. Gox ở Tokyo, được trang trí rất đẹp từ kim loại và kính. Một đại diện của Mt. Gox cho biết quán cafe này sẽ được mở cửa đón khách vào cuối năm nhưng nó sẽ không bao giờ mở cửa. Bên cạnh quán cafe, Karpeles cũng được cho sẽ dành thời gian sửa chữa lại máy chủ, hệ thống mạng và lắp những máy mới... tất cả khiến anh sao nhãng khỏi những vấn đề thực sự mà Mt. Gox đang phải đối mặt.
Quán cafe Bitcoin của Karpeles
Những cuộc tấn công kéo dài
Một tài liệu rò rỉ của Mt. Gox tiết lộ, những hacker đã lấy cắp tiền từ công ty trong hàng năm liền. Công ty công bố tổng số bitcoin mà họ bị mất lên tới 850 ngàn bitcoin, tương đương 460 triệu USD theo tỉ giá hiện tại. Sau khi Mt. Gox bị hack lần đầu vào mùa hè năm 2011, một người bạn đã yêu cầu Jesse Powell (người có nhiều nhiệt huyết với bitcoin) giúp đỡ và doanh nhân này nhanh chóng bay từ San Francisco tới Tokyo để tìm ra vấn đề. Powell dành nhiều ngày làm việc với Karpeles, với những nhân viên Mt. Gox và những người có nhiệt huyết với bitcoin khác. Họ cùng nhau trả lời những thắc mắc, tìm ra lỗi trên trang web và cố gắng hỗ trợ công ty theo nhiều cách có thể. Có lúc, Powell ra cửa hàng Apple gần đó để mua một hệ thống máy tính trị giá 5000 USD để giúp hệ thống hoạt động trở lại. Hai ngày sau, nó vẫn chưa thể trở lại bình thường.
Powell và một số người có ý định sẽ làm việc xuyên cuối tuần nhưng khi họ tới văn phòng công ty vào thứ 7, họ rất ngạc nhiên khi Mark Karpeles quyết định cho nghỉ cuối tuần, hai tình nguyện viên lặng đi vì ngạc nhiên. Tới sáng thứ 2, Powell kể lại Karpeles đã đi làm trở lại nhưng anh ta dành thời gian cho những công việc vô bổ. Powell đã nói với Karpeles: "hey, tại sao anh làm những việc đó? Anh có thể làm nó lúc khác mà. Trang web vẫn chưa thể sống lại. Anh cần làm nó sống lại trước đã".
Lần cuối mà Powell gặp Karpeles là tháng 1 vừa rồi, trước khi Mt. Gox bị tấn công lần cuối cùng khiến nó sụp đổ hoàn toàn. Karpeles lúc đó điều hành một đối thủ của Mt. Gox là Kraken. Cả hai có bữa trưa tại Tokyo và Karpeles tỏ ra chẳng lo âu gì về tương lai của Mt. Gox cả. Anh ta cảm thấy hứng thú với quán cafe Bitcoin hơn. "Tôi chắc rằng Karpeles bị áp lực rất nhiều và Bitcoin Cafe là cái để anh ta giải khuây, một dự án vui vẻ", Powell cho biết. Tuy nhiên thế giới trước mắt Karpeles ngày một tối đi và cái ngày định mệnh với Mt. Gox cũng đã phải đến.
