Loài vật nào đang thống trị hành tinh của chúng ta?
Trong một bộ phim vừa được phát hành với tựa đề "Dawn of the Planet of the Apes" (Tại Việt Nam gọi là: "Sự khởi đầu của hành tinh khỉ"), con người và loài khỉ đã tranh giành nhau thống trị Trái Đất, sau khi một virus bí ẩn khiến khỉ trở nên cực kỳ thông minh, nhưng lại đưa con người đến tình cảnh bị tiêu diệt. Mặc dù việc khỉ cưỡi ngựa, đọc và viết bằng tiếng Anh hoặc săn bắn giống như con người ở thời Đồ đá là chuyện quá xa vời, nhưng ý tưởng về việc loài khác hoặc dạng sống khác đang thống trị hành tinh này không phải là viễn vong. Theo các nhà khoa học, tùy thuộc vào cách định nghĩa sự thống trị, các sinh vật khác có thể đã thật sự lấn át con người.
Con người rất giỏi loại bỏ sự cạnh tranh
Jan Zalasiewicz - chuyên gia cổ sinh vật học tại Đại học Leicester (Anh) cho biết, với sự hiện diện của con người, rất khó để một loài siêu thông minh khác phát triển vì "con người đã làm rất tốt để loại bỏ sự cạnh tranh". Suốt hơn hàng triệu năm tiến hóa, người hiện đại đã đánh bại nhiều loài linh trưởng và các giống người khác, chẳng hạn như người Denisovan và người Neanderthal.
Ngoài ra, giả thuyết của bộ phim nói trên cõ lẽ đã không gắn thực tế. Khỉ không có khả năng chiếm thay vào chỗ của chúng ta, lí do là vì cả khỉ đột và tinh tinh hiện đang phải đấu tranh sinh tồn ngoài tự nhiên, với hơn 100.000 con khỉ đột và chưa đến 250.000 con tinh tin trên toàn thế giới, theo thống kê của Quỹ bảo vệ động vâth hoang dã thế giới. Không một loài linh trưởng hoang dã nào khác hiện có số dân vượt quá 100.000 con. Trong khi đó, với khoảng 7 tỉ người trên Trái Đất, ngay cả khi hết 95% loài người chết đi vì một loại virus đột biến, số người còn lại vẫn còn rất đông so với tổng số các loài khỉ.
Lợn và chuột sẽ thống trị Trái Đất?
Ta cứ hãy giả sử rằng con người rồi sẽ tự giết mình bằng nạn đói, bệnh dịch, chiến tranh hoặc biến đổi khí hậu, sau đó có thể mất hàng triệu năm để một loài mới phát triển trí thông minh và các khả năng đủ để thống trị Trái Đất. Cuối cùng, các sinh vật thông minh như con người chỉ tiến hóa một lần trong gần 3,5 tỉ năm sự sống trên hành tinh của chúng ta, theo ông Zalasiewicz.
Chuột, loài vật gây hại phổ biến, sinh trưởng ở mọi ngóc ngách của Trái Đất, rất thông minh và có cấu trúc xã hội phát triển cao. Trong hàng triệu năm, những con chuột to quá khổ có thể trở thành một loài siêu thông minh và có khả năng cai trị Trái Đất. Bên cạnh đó là lợn, cũng có cấu trúc xã hội phức tạp và mức độ thông minh cao. Các nhà khoa học cho rằng những con lợn có thể làm được điều tương tự con người nếu chúng tiến hóa để đạt được khả năng sử dụng công cụ và tiếp tục phát triển trí thông minh qua hàng triệu năm. Tuy nhiên, trong thực tế, ông Zalasiewic cho rằng, mối đe dọa lớn nhất đối với con người không phải là một sinh vật tiến hóa tự nhiên, mà là những cá thể mang trí thông minh nhân tạo.
Các nhà nghiên cứu gần đây cho biết một cỗ máy đã vượt qua bài kiểm tra Turing, cho thấy hành vi có thể đạt tới trình độ của con người. Trong bài kiểm tra Turing, nếu người phỏng vấn không thể chỉ ra sự khác biệt trong các câu trả lời giữa một cỗ máy và một con người, khi đó cỗ máy được cho là đã thể hiện một hành vi thông minh. Nhà tương lai học Ray Kurzweil từ lâu đã dự đoán rằng thời khắc mà trí thông minh của máy móc vượt trội hơn trí thông minh của con người sẽ xảy ra vào khoảng năm 2045.
Những loài thống trị thầm lặng
Ở mức độ nào đó, con người hiện không thống trị Trái Đất. Theo Robert J. Sternberg, giáo sư chuyên ngành phát triển con người thuộc Đại học Cornell (Mỹ), vi khuẩn đã đánh bại con người bằng nhiều cách. Ông Sternberg viết trong email gửi đến Live Science: "Con người chỉ tưởng tượng họ thống trị trái đất. Vi khuẩn mới là loài thống trị thật sự". Về số lượng, vi khuẩn vượt xa loài người. Phần lớn trọng lượng của chính con người chúng ta cũng là vi khuẩn. Chúng sinh sản nhanh hơn và biến đổi nhanh hơn. Chúng tồn tại từ rất lâu, trước cả khi loài người xuất hiện và cũng sẽ vẫn ở đó sau khi chúng ta chết đi.
Tuy nhiên, vi khuẩn không phải là ứng cử viên duy nhất thống trị Trái Đất. "Kiến đã kiểm soát hành tinh này. Chúng làm điều đó ngay dưới chân của chúng ta", Mark W. Moffett, nhà côn trùng học đến từ Viện Smithsonian (Mỹ), nói. Ông Moffett lấy ví dụ, hiện số lượng kiến trên Trái Đất nhiều hơn con người và tổng trọng lượng hay sinh khối của chúng tương đương hoặc vượt quá sinh khối của toàn loài người.
Loài kiến sử dụng các nguyên tắc quân sự truyền thống để tham gia vào hoạt động chiến tranh. Chẳng hạn như, chúng dựa vào chiến thuật "đột kích và gây sợ hãi", dùng số lượng quân áp đảo để đè bẹp quân thù với số lượng ít hơn. Kiến cũng thường xuyên loại bỏ những thành viên yếu nhất và khẳng khiu nhất của cộng đồng khỏi tiền tuyến, trong khi vẫn giữ lại các "siêu chiến binh" để bảo vệ hậu phương. Chiến lược này đã được chứng minh vô cùng thành công.
Ví dụ, mỗi con kiến quân đội ở châu Phi có thể không phải lo sợ cho sự an nguy của riêng mình, vì chúng luôn tạo thành các đàn đông đúc, lên tới hàng triệu con và dài khoảng 30,5 mét. Với những chiếc răng giống lưỡi gươm tí hon, chúng có thể bao vây và ăn tươi nuốt sống một con bò bị cột dây hoặc thậm chí cả một đứa trẻ đang ngồi chơi một mình, chỉ trong vòng vài phút. Đây chính là lí do tại sao các phụ nữ ở khu vực châu Phi gần xích đạo thường mang con trên lưng và không để chúng chơi một mình.
Mặc dù mỗi cá thể kiến không quá thông minh, chúng vẫn có thể giải quyết các vấn đề bất thường bằng trí óc của cả đàn. Chuyên gia Moffett ví mỗi con kiến tương đương với một tế bào thần kinh trong não người, khi kết hợp với nhau, chúng có thể tạo thành một bộ óc hoàn chỉnh và cực kỳ thông minh.
